Haaro duduwo Sidaamu dagaraanna Daarate woradira!

  Sidaamu zoone giddo Daarate woradi heeranoha ikkanna, kunni woradi alliyeenni Hulate woradi ledo, soojjaattoonni Aleeta-wonddi woradi ledo, wodiidoonni Aleeta-chuukkote woradi ledoonna hattono gallichimaanni Dillu Gede’ote zoone ledo xaadanno.

  Konni Daarate woradi giddo qummi dagaankera assinoonikirich wo’me noota buuxxate dandoomo. Kunino lowoti kalaqamu jiro hattono mannu loosinohu donu leelanoha ikkanna lattishunno hatto lowo geeshsha hagiirisiisanno garinni leellano.

  Daarate woradi giddo sajjiina honnisu (39) olli leelanoha ikkanna, shoolu quchchumu qixxeeso (ማዘጋጃ) noo. Tini aleenni qummi assate wo’naalumoti quchchumu qixxeesuwa konni woroonni tittirate wo’naaleemo:

1.      Qawaadu qixxeesso giddoonni noohu ollu su’ma:

1.      Aleemi_Qorocha

2.      Seetaamo

3.      Saaffa

4.       Boorata

5.       Waata_Daarra

6.       Ha’nasho

7.       Baddeessa

8.       Heechcho

9.       Caangito

10.   Saatte_Hangala

11.   Duuwanncho

2.      Abeerru qixxeesso giddo noohu ollu su’mi:

1.       Abeerra_Atiila

2.       Abeerra_Banqo

3.       Abeerra_Bute

4.       Abeerra_Dokko

5.       Abeerra_Dooda

6.        Abeerra_Galade

7.       Bammisa

8.       Bongoodo

9.       Daama_Banqo

10.   Daama_Fuguusa

11.   Gowachcho

12.   Hayiixxile_Fuulanto

3.      Teferi_Keellu qixxeesso giddo noohu ollu su’mi:

1.       Keella

2.       Buna_xawaabba

3.       Hoome_Hagiire

4.       Tuula_Hirrichcha

5.       Looyya

6.       Shaabbe_Deela

7.       Baabbe_Ko’molicha

8.       Haaro_Ko’molicha

9.       Baanqoo_Maariqoosi

10.   Hangala_Caanco

11.   Buriqqa

4.      Macciishsho qixxeesso giddo noo olli su’ma:

1.       Adaame_Teesso

2.       Qumaaxo

3.       Oddoola

4.       Masine

5.       Nuura_Qoraate

Daarate woradi giddo noo shiimaadu quchchumi (dikkote) su’ma:

ü  Qawaadu dikko

ü  Saaffate dikko

ü  Macciisho haaro quchchumi dikko

ü  Ha’nashu dikko

ü  Hechchu dikko

ü  Duuwanchu dikko

ü  Burqqa_hangala haaro dikko

ü  Boshi dikko

ü  Banqo dikko

ü  Abeerru dikko

ü  Yo’u deela

ü  Cenna deela

ü  Shabbe deela

ü  Tuulate deela

ü  Keelu dikko

ü  Sannitichu dikko

Daarate woradi giddo noota kalaqamu jiro:

Daarate woradi giddo afantanoti kalaqamu jiro tenneti yine kirre digundaayite; shiimunni qumi assamora hasiroomoti woradu giddoyi:

v  Jaajjaba Ilaala

_ Jawiidihu Banqo-kincho

_ Hossi-tullo

_ Gomooru-tullo

_ Hayyixxilete-tullo

_ Gootaaru-tullo

_ Macciisho-tullo

_ Jirro baga

_ Xarakki baga

v Jawiidi Lagga

1.      Laga-Daarra

2.      Finchaawu fooncho

3.      Jigeesa

4.      Mirgo

5.      Bonqoqa

v Latisha

Daarate woradi giddo lowo latishi leelano kunino;

      Weese

      Bunu

      Laalote afi’nanni latishi lawishaho:

# Awukaato

# Muuze

# Mannigo

# Burritukaane

# Loome

# Anaanaase

# Gishixunna hattono woleno konere lawanna laalote widoonni woradu giddo afi’nanni sagaleeti.

      Gidu widoonni afi’nanniri lawishaho:

  # Haayixe

  # Sinde

  # Baaqeela 

  # Atara

  # Kanaada

  # Garidaama

  # Badala

  # Bashaanqa

  # Nuuge

  # Shalaala

  # Sanafi-qolo

  # Feexo

      Shaana

      Dinnicha

      Shunkurita

      Waajo-tuma

v Mini saada widoonni;

·         Gaango

·         Harricho

·         Meicho

·         Farasho

·         Saa

·         Booto

·         Gereewo

v  Dubbu saada

ü  Gotiicho

ü  Geedimo

ü  Daguncho

ü  Wijjo

ü  Doobicho  

ü  Galado

Kuni aleeni xawisate wo’nalumohu shiimunni konni Daarate woradi giddonni leelanoreti. Baatote ofolase gari kayiini ; lowoti gotinyaame ikkitanna gattinoti kayyini xeichaamete.

  Sidaamu zoone xaa lophphita noo garinni la’numoro Daarate woradi lamewa ikka noose gede mashalaqe fullitanni leelitanno. Korkaatuno ilamate kiiro konni woradira dandinaayikita ikkitino daafo zoone uyyitano e’o hakageesha duushitinota diikkitinote. konni daafira woradu lamewa fuliro e’ote buichono zoonetenni lamewa ikkite daganno daafo worada tonaasette olla beenke lamewa assa hasiisanno.

 Prepared by Dawit Amenu

This research and events written about Daara woreda in sidaama zone and published by also Dawit!!

            Keere sidaamu dagaranna Ejjeetote !!

     Qixxaawinohu Daawiti Amanohunniti

                         Daarra-Qawaado, Itiyoophiya,,,,,Haramaya University

Barra Ella4, 2010 Maarote diro

Date 11/6/2018

      

Qeele Sidaamu Dagaranna Ejjeetote Ikkito!!!!